De Brouwzaal - Heropbouw in stappen

De brouwzaal, in alle opzichten het belangrijkste gebouw van deze site, is jarenlang overgelaten aan de tand des tijds. Dat deze langzaam maar erg grondig knaagt, weet iedereen. Gelukkig zijn wij Vlamingen geboren met een baksteen in de maag. Dàt en onze koppige aard maken kleine wonderen soms toch mogelijk.

 2021 - Met de deur in huis

We hebben eindelijk een deur om mee in huis te vallen! Na, tja, hoeveel jaar zou het zijn - veertig jaar misschien? - zit er ein-de-lijk weer een deur in de brouwzaal! Juicht, allen! Dank aan Luc om de deur te monteren en aan Marc om binnen de lijntjes te kleuren. ;-)

In één en dezelfde moeite heeft een prachtige kerel, iemand met méér dan twee rechterhanden aan zijn lijf, met de welluidende naam Reinhart Cosaert, het in 2019 door Rik heropgebouwde trapje ook van een pracht van een trapleuning voorzien, zodat nu ook mensen met hoogtevrees door onze deur zullen durven gaan.

Voor het ontwerp van de deur en de trapleuning hebben we ons gelukkig kunnen baseren op een mooie oude foto die uit een fotoalbum komt van de familie Rubbens. Dank daarvoor.

 

2020 - Vloer vernieuwen in brouwzaal

De vloer in de eigenlijke productieruimte van de brouwzaal - dat is de eerste helft van het gelijkvloers, ongeveer 10m op 10m - is eigenlijk heel merkwaardig. De vloer bestaat namelijk voor de helft uit wat "Dalles d'Usines" heet, en de andere helft zijn eigenlijk gewone keukentegeltjes, zoals je in zowat alle oude huizen van minstens een halve eeuw oud terugvindt.

Die Dalles d'Usines zijn dikke, bijna baksteenachtige tegels van 24cm  lang, 14,5cm breed en 4,5cm dik. Best wel massief dus, en daardoor kunnen ze enorm veel lasten verdragen. In heel België is er nog maar één bedrijf dat zulke tegels maakt: Lebailly in Hautrage. Deze tegels zijn ondertussen natuurlijk al tientallen jaren aan de elementen blootgesteld geweest, en veel ervan zijn dan ook zwaar toegetakeld. Net als het verweerde gelaat van een oude visser, vertoont deze vloer dan ook vele rimpels.

Gezien de aankoopprijs van deze stenen en de kost om ze te plaatsen is beslist om deze vloer te behouden. We gaan enkel de voegen herdoen, want die zijn volledig tot zand vergaan en veroorzaken veel stof en gruis.

 De rest van de vloer is dus zoals reeds gezegd een gewone tegeltjesvloer. Het is niet duidelijk waarom men toen voor twee verschillende vloeren heeft gekozen, maar het kan bvb. gewoon een kwestie van beschikbaarheid en kostprijs geweest zijn. Die vloer is echter nauwelijks nog een vloer te noemen. De eerste keer dat hij zwaar beschadigd werd, was toen de roerkuip eruit gelicht werd. Tegelijk in die periode werden ook de gaten in het dak en de zijgevel geslagen, dus ook hier hebben de elementen zich tientallen jaren kunnen uitleven. Door het grote gat in de vloer was hij echter extreem kwetsbaar geworden. Planten schoten wortel in "volle grond", en het regenwater kon ongehinderd de bakstenen gewelven er vlak onder aantasten. Er was dan ook al één gewelf in gestort, en anderen waren evenens al danig verzwakt. Het grote gat in de vloer was al eens met wat beton gedicht, maar heel fotogeniek was dat niet, dat begrijpt u wel.

Bovendien werd de bruikbaarheid van de brouwzaal zwaar beperkt. Er was maar één helftje, dus een oppervlak van 10m op slechts 5m, betrouwbaar en daardoor bruikbaar. Een grondig herstel drong zich dus al enkele jaren op. In samenspraak met mevrouw Van Turtelboom van de dienst "Onroerend Erfgoed" werd een dossier opgesteld en ingediend. De dienst vond dat de vloer hersteld moest worden zoals hij was: dus opnieuw met tegels, en wel in dezelfde kleuren. En zo geschiedde.

In april 2020 werd de vloer door de bewoners uitgebroken en uitgegraven zodat de stenen gewelven bloot kwamen. Zelfs een stofzuiger maakte deel uit van ons gereedschap. Nadien werd er de nodige stabilisé aangebracht, voldoende chappe, en last but not least werden de tegels mooi aangebracht door onze aannemer. Op verzoek van mevrouw Van Turtelboom werd de plaats waar de roerkuip gestaan had geaccentueerd. Ook de sokkel waarop de stoommachine eertijds stond, diende bewaard te blijven, mét de gootjes errond.

In de gallerij vind je enkele mooie foto's terug van ons werk.

(april 2020, dat is tijdens de eerste golf van de corona-pandemie. De werken werden uitgevoerd met in achtneming van de regels rond social distancing.)

2019 - Herstelling van het trapje en venstergat

In februari 2019 werd een volgend element van de brouwzaal hersteld: de dubbele trap aan de hoofdingang, in de puntgevel van de brouwzaal. Deze was door de jaren heen eveneens in zéér erbarmelijke staat geraakt. Een grondige opknapbeurt drong zich op. Bewoner Rik - die niet graag half werk doet - verwijderde in een eerste fase al het rot materiaal. Daarna kon de heropbouw gebeuren met de nodige bakstenen. De afwerking daarentegen gebeurde door het aanbrengen van het nodige beton.

Later op het jaar werd er ook een venstergat hersteld in de zijgevel van de brouwzaal, ter hoogte van de put in de hoek van de koer. Nu staat de hele naar de koer gerichte zijgevel van de brouwzaal mooi proper, zonder lelijke gekartelde randjes.

2017 - Nieuw dak

Dat er hoop is, zolang er leven in de brouwerij is, bewijst het nieuw geplaatste dak. Dankzij veelvuldige brainstorm-sessies zagen vele heropbouwscenario's het daglicht, het ene al wat dromeriger dan het andere. Eén van de meest realistische scenario's uiteindelijk was de "doorkijkbrouwerij", in 2010 bedacht, waarbij de ruïneuze toestand geupgrade zou worden naar een "niet-winddichte ruwbouw". De brouwzaal zou daardoor structureel stevig gemaakt worden, waardoor ze voor vele tientallen jaren veilig gesteld is.

En zo geschiedt het momenteel. Stap voor stap, jaar na jaar, wordt er een onderdeel van de brouwzaal hersteld of vervangen of heropgebouwd. Zoals dit dak. De wijze waarop het gerealiseerd werd, toont trouwens mooi wat men met vereende krachten kan bereiken. Eén der bewoners van deze site is een aannemer, een ander dakwerker, nog anderen zijn handige Harry's of Henriettes. Tezamen was er voldoende kennis/werkvolk/tijd/materiaal/geld om deze klus tot een heel goed einde te brengen.

De foto's spreken voor zich.

2010 - Renovatie van de schouw

Ondanks alle moeilijkheden in het grote dossier (zie hieronder), was er toch al één prachtige renovatie kunnen doorgaan: de schoorsteen. Dit voor de Zonnegemse skyline zo belangrijke element is sinds het voorjaar 2010 erkend als "ZEN"-monument, waarbij ZEN staat voor "Zonder Economisch Nut". Daarmee wordt gewoon bedoeld dat het een monument is "waarvan de eigenaar of de beheerder geen opbrengst of nut heeft bij het beheren ervan".

In mei 2010 hebben twee straffe kerels er een paar weken werk aan gehad. Daarbij werden alle voegen stuk voor stuk uitgeslepen, de oude spanringen werden verwijderd - voor zover ze nog niet van zelf waren neergedonderd - en de bovenste meter schouw werd voorzichtig afgebroken omdat die op instorten stond. En dan werd natuurlijk alles opnieuw gedaan: nieuwe voegen, nieuwe op maat gemaakte spievormige bakstenen, nieuwe ringen en een nieuwe opgemetselde kroonlijst.

Het verval van de brouwzaal

Onderstaande fotoreeks toont het verval van de brouwzaal door de jaren heen aan.

Van in den beginne is het altijd de bedoeling geweest om de brouwzaal te renoveren en een nieuwe bestemming te geven. Aanvankelijk werd er gedroomd van een volledig functionele polyvalente ruimte met verregaande opnamemogelijkheden, inclusief een muziekstudio op het gelijkvloers van de eest. De binnenzaal zou dan heropgebouwd worden volgens de befaamde afmetingen van de gulden snede, met een akoestisch geoptimaliseerde binnenafwerking. Een akoestisch ingenieur werd ingeschakeld, berekeningen werden gemaakt, plannen getekend en de eerste factuur werd betaald. En welke zaal kan zonder sanitaire ruimtes? Of zonder foyer, branddeuren, speciale ingang voor mindervaliden.... ? Alles werd besproken en in plannen gegoten.

Zo ver is het duidelijk niet gekomen. Daar zijn vele factoren voor aan te duiden. Plannen werden omgegooid (WC's boven? Neen, beneden!), de Vlarem-wetgeving werd verstrengd (de kelderruimte was plots 20cm te laag om een foyer in te houden!), de brandweer had altijd wel weer bepaalde punten van kritiek waarop de architect wéér maar eens aan de slag kon, de Open Monumenten Dagen brachten nooit echt genoeg geld op, de bankencrisis van 2008 hakte er ook stevig in omdat bepaalde sponsors plots onbereikbaar werden. Ook werden onderweg de spelregels voor vzw's als de onze verstrengd, we moesten plots een "open monumentenvereniging" zijn - met oa. een hypergedetailleerd beleidsplan dat tien jaar vooruit keek! - om op de nodige subsidies recht te hebben.

Mokerslag na mokerslag verteerde de vzw, totdat uiteindelijk het erg pijnlijke inzicht kwam dat het financieel en qua vergunningen en regels gewoon onmogelijk was geworden om nog een dergelijke mooie, afgewerkte zaal te realiseren.